Słownik pojęć i zagadnień dotyczących elektroenergetyki, część 4, litery R-Z

We wcześniejszych wpisach (część 1, 2, 3) opisaliśmy najważniejsze pojęcia z zakresu elektroenergetyki w Polsce, z jakimi mamy do czynienia w Eltel Networks. Dziś ostatnia część słownika pojęć elektroenergetycznych obejmująca m.in. rodzaje sieci wysokich i najwyższych napięć, typy układów pomiarowo-rozliczeniowych i informację o krajach sąsiednich, z którymi Polska prowadzi wymianę handlową na rynku mocy.

Zagadnienia dot. elektroenergetyki, litery R-Z

Rynek bilansujący – rynek kupna/sprzedaży energii przez operatora systemu przesyłowego w celu wyrównania popytu i podaży. Cena energii na rynku bilansującym opiera się o zawierane transakcje, w których oferty składają producenci energii. Rynek ten jest istotny z tego powodu, że podmiot biorący udział w obrocie energią elektryczną nie zawsze jest w stanie dostosować dostawy lub odbiór energii do kontraktu obowiązującego w danym okresie.

Sieci – instalacje połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej, należące do przedsiębiorstwa energetycznego lub spółki dystrybucyjnej.

Sieć dystrybucyjna – sieć elektroenergetyczna wysokich, średnich i niskich napięć, za której ruch sieciowy jest odpowiedzialny operator systemu dystrybucyjnego.

Sieć najwyższych napięć (NN) – elektroenergetyczna sieć przesyłowa, w której różnica potencjałów pomiędzy przewodami fazowymi jest równa lub większa niż 200 kV. Przy rosnącym zapotrzebowaniu na energię elektryczną konstruuje się linie przesyłowe NN o napięciu nawet 1,1 MV – takie instalacje obecne są już m. in. w Japonii. Przesył energii na dłuższych dystansach powoduje wyższe straty mocy, bowiem są one proporcjonalne do kwadratu natężenia prądu elektrycznego przepływającego przez przewodnik. Aby obniżyć straty, dla strategicznych, długich relacji linowych projektuje się linie o wyższym napięciu roboczym.

Sprawdź również artykuł Projektowanie linii napowietrznych – etapy procesu krok po kroku

Sieć przesyłowa – sieć elektroenergetyczna najwyższych lub wysokich napięć, za której ruch sieciowy jest odpowiedzialny operator systemu przesyłowego. W Polsce operatorem Krajowego Systemu Elektroenergetycznego są Polskie Sieci Elektroenergetyczne.

Sieć wysokiego napięcia (WN) – elektroenergetyczna sieć przesyłowa, w której napięcie między fazami wynosi od 60 do 200 kV (w Polsce 110 kV). Sieć ta służy do przesyłania energii elektrycznej na duże odległości.

Sieć wysokiego napięcia prądu stałego (HVDC) – sieć wysokiego napięcia przesyłająca prąd stały.

Przy wykorzystaniu technologii HVDC (high voltage direct current) do przesyłu prądu na dużych odległościach (powyżej 500 kilometrów liniami napowietrznymi i ponad 50 kilometrów kablami podmorskimi) bardziej opłacalny jest przesył prądu stałego. W tej metodzie przed przesyłem prąd zostaje przepuszczony przez prostownik, by po stronie odbiorcy przejść przez falownik, który zamienia prąd stały na prąd przemienny. Obecnie zarówno prostownik, jak i falownik jest najczęściej tym samym półprzewodnikowym układem przekształtnikowym, który może pracować w obu trybach w zależności od kierunku przesyłanej energii.

Podmorski kabel HVDC łączący Polskę i Szwecję oddano do użytku w sierpniu 2000 roku. Stacja przekształtnikowa po stronie polskiej znajduje się w okolicach Ustki, a po stronie szwedzkiej nieopodal miejscowości Karlshamn. Ponadto, w grudniu 2015 roku uruchomiono połączenie systemów elektroenergetycznych Polski oraz Litwy. Stacja przekształtnikowa jest po stronie litewskiej. Sprzęgnięcie obu systemów spowodowało zamknięcie tzw. „pierścienia bałtyckiego” i umożliwia przesył energii pomiędzy pracującymi do tej pory osobno niezsynchronizowanymi systemami. W trakcie prac planistycznych jest uruchomienie kolejnego połączenia HVDC z Litwą podmorskim kablem w ramach projektu „Harmony Link”.

Sprzedawca – przedsiębiorstwo energetyczne prowadzące działalność gospodarczą polegającą na sprzedaży energii elektrycznej przez niego wytworzonej lub przedsiębiorstwo energetyczne prowadzące działalność gospodarczą polegającą na obrocie energią elektryczną.

Sprzedaż energii elektrycznej – bezpośrednia sprzedaż energii przez podmiot zajmujący się jej wytwarzaniem lub odsprzedaż energii przez podmiot zajmujący się jej obrotem.

Sterownik polowy – terminal polowy, który posiada wbudowane przyciski lub ekran dotykowy do sterowania łącznikami oraz umożliwia wizualizację aktualnego stanu łączników w tym polu.

System elektroenergetyczny – sieci elektroenergetyczne oraz przyłączone do nich urządzenia i instalacje, współpracujące z siecią.

Średnie napięcie – napięcie wyższe od 1 kV i niższe od 110 kV.

Układ pomiarowo-kontrolny – układ pomiarowy, którego wskazania stanowią podstawę do monitorowania prawidłowości wskazań układów pomiarowo-rozliczeniowych poprzez porównywanie zmierzonych wielkości i/lub bilansowanie obiektów elektroenergetycznych lub obszarów sieci.

Układ pomiarowo-rozliczeniowy – liczniki i inne urządzenia pomiarowe lub pomiarowo-rozliczeniowe, w szczególności: liczniki energii czynnej, liczniki energii biernej oraz przekładniki prądowe i napięciowe, a także układy połączeń między nimi, służące bezpośrednio lub pośrednio do pomiarów energii elektrycznej i rozliczeń za tę energię.

Układ pomiarowo-rozliczeniowy podstawowy – układ pomiarowo-rozliczeniowy, którego wskazania stanowią podstawę do rozliczeń ilościowych i wartościowych (finansowych) mocy oraz energii elektrycznej.

Układ pomiarowo-rozliczeniowy rezerwowy – układ pomiarowo-rozliczeniowy, którego wskazania stanowią podstawę do rozliczeń ilościowych i wartościowych, w przypadku nieprawidłowego działania układu pomiarowo-rozliczeniowego podstawowego.

Układ pomiarowo-rozliczeniowy równoważny – układ pomiarowo-rozliczeniowy, którego wskazania stanowią podstawę do rozliczeń ilościowych i wartościowych (finansowych) mocy oraz energii elektrycznej.

Układ zabezpieczeniowy – zespół złożony z jednego lub kilku urządzeń zabezpieczeniowych i innych urządzeń współpracujących przeznaczony do spełniania jednej lub wielu określonych funkcji zabezpieczeniowych.

Użytkownik systemu – podmiot dostarczający energię elektryczną do systemu elektroenergetycznego lub zaopatrywany z tego systemu.

Volt – jednostka napięcia.

Wyłączenie awaryjne – wyłączenie urządzeń automatyczne lub ręczne, w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa tego urządzenia lub innych urządzeń, instalacji i sieci albo zagrożenia bezpieczeństwa osób, mienia lub środowiska.

Wyłącznik różnicowoprądowy, potocznie różnicówka, wyłącznik przeciwporażeniowy, bezpiecznik różnicowoprądowy (w użyciu są angielskie skróty RCD, od residual current device, i RCCB, od residual current circuit breaker) – elektryczne urządzenie zabezpieczające, które rozłącza obwód po wykryciu, że prąd elektryczny, który z niego wypływa nie jest równy prądowi wpływającemu. Służy do ochrony ludzi przed porażeniem prądem elektrycznym przy dotyku pośrednim i bezpośrednim oraz ogranicza skutki uszkodzenia urządzeń, w tym możliwość powstania pożaru.

Chcesz dowiedzieć się więcej o elektrycznych urządzeniach zabezpieczających? Sprawdź nasz artykuł Urządzenia elektroenergetyczne – rodzaje i klasyfikacja zabezpieczeń

Wymiana międzysystemowa – wymiana mocy i energii elektrycznej pomiędzy KSE oraz innymi systemami elektroenergetycznymi. W Polsce krajowy system obecnie dokonuje wymiany równoległej z systemami:

• Czech Transmission System Operator (ČEPS) – przesył polsko-czeski
• Slovak Electricity Transmission System (SEPS) – przesył polsko-słowacki
• 50 Hertz Transmission GmbH – przesył polsko-niemiecki

oraz nierównoległej z systemami:

• Svenska Kraftnät (SvK) – przesył polsko-szwedzki (połączenie prądu stałego Polska-Szwecja)
• NEK Ukrenergo – przesył polsko-ukraiński
• Litgrid – przesył polsko-litewski.

Wytwórca – przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej.

Złącze – punkt połączenia przyłącza z siecią lub instalacją zawierający zabezpieczenia główne oraz często także licznik.

Podsumowanie pojęć elektroenergetycznych (część 4, litery R-Z)

To już czwarta i ostatnia część naszego słownika pojęć i zagadnień branży elektroenergetycznej. Jeśli interesują Cię wcześniejsze hasła, przeczytaj część 1, 2, 3. Mamy nadzieję, że nasze publikacje pozwoliły lepiej zrozumieć procesy zachodzące w elektroenergetyce w Polsce i za granicą.

Autor: Piotr Wyrzykowski