Inteligentne liczniki energii elektrycznej – jakie korzyści przynoszą użytkownikom i dostawcom?

W ramach Unii Europejskiej, dostawcy energii muszą stopniowo wymieniać urządzenia mierzące zużycie prądu na inteligentne liczniki energii elektrycznej. Czym są inteligentne liczniki prądu? Jak działają w praktyce? Jakie korzyści przynoszą użytkownikom oraz dostawcom?

Liczniki energii elektrycznej mają bardzo szerokie zastosowanie w różnych obszarach. Są obecne w każdym miejscu, w którym zainstalowana jest sieć elektryczna, m.in. w gospodarstwach domowych, przedsiębiorstwach, zakładach przemysłowych, obiektach publicznych. Zatem, liczniki zużycia energii elektrycznej montowane są wszędzie tam, gdzie linie energetyczne naziemne lub podziemne doprowadzają energię elektryczną do odbiorcy. Współcześnie stosowane rozwiązania w tym zakresie obejmują inteligentne liczniki prądu, które umożliwiają dokonywanie zdalnych odczytów. Są to urządzenia pomiarowe pozwalające w sposób zautomatyzowany zbierać, przechowywać i przesyłać dane dotyczące zużycia energii.

Kwestie definicji

Chociaż w fachowej literaturze prawidłowym pojęciem jest „inteligentny licznik energii elektrycznej”, to zamiennie stosuje się także określenie „inteligentny licznik prądu”. Można również spotkać się z pojęciem „smart licznik”. Każda z tych nazw odnosi się do urządzenia pomiarowego wyposażone w funkcję komunikacji z systemem zdalnego odczytu.

Coraz większa liczba odbiorców ma już zainstalowane inteligentne liczniki energii elektrycznej, co wynika z przepisów prawa. Dotyczy to obszaru Unii Europejskiej i wynika z implementacji unijnych dyrektyw w sprawie przyrządów pomiarowych czy usług elektrycznych. Zgodnie z przepisami ustawy Prawo energetyczne, operatorzy systemu dystrybucyjnego są zobowiązani do końca 2028 r. zainstalować inteligentne liczniki energii elektrycznej u co najmniej 80% odbiorców w gospodarstwach domowych. W ten sposób zastępują one tradycyjne liczniki indukcyjne i elektroniczne. Szacuje się, że w Polsce w latach 30. XXI w. inteligentne liczniki mogą w całości zastąpić dotychczas stosowane rozwiązania.

Jak działają inteligentne liczniki?

Nieznajomość zasad działania inteligentnych liczników energii elektrycznej i korzyści, jakie to rozwiązanie przynosi, sprawia, że można spotkać bardzo skrajne opinie na ich temat. W praktyce są to jednak urządzenia spełniające te same zadania, co tradycyjne liczniki oraz posiadają ważną, dodatkową funkcjonalność. Zasada ich działania opiera się o wbudowane układy scalone, które pod wpływem przepływającego prądu i przyłożonego napięcia generują w stosownych proporcjach impulsy. Te z kolei są przeliczane na kWh, co pozwala obliczyć zużycie energii elektrycznej.

W przypadku inteligentnych liczników, stan zużycia energii elektrycznej jest zdalnie wysyłany do dostawcy. Co istotne, komunikacja nie przebiega wyłącznie w jednym kierunku. Jest ona możliwa również ze strony dostawcy, np. podczas dokonywania zdalnej aktualizacji oprogramowania licznika. Ważną informacją, zwłaszcza z perspektywy odbiorców, którzy wciąż posiadają tradycyjne liczniki, jest to, że koszty zakupu, instalacji licznika oraz zapewnienia infrastruktury, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania zdalnego odczytu, są po stronie operatora systemu dystrybucyjnego.

Rodzaje inteligentnych liczników energii

Podziału inteligentnych liczników można dokonać w oparciu o:

• liczbę faz
• kierunek przepływu energii
• sposób pomiaru

W zależności od liczby faz, wyróżniamy liczniki jednofazowe (230 V + trzy żyły) – dla standardowych instalacji lub trójfazowe (400 V + 4–5 żył) w przypadku odbiorników o dużej mocy, jak np. ładowarki do samochodów elektrycznych czy kuchnie indukcyjne.

Pod względem kierunku przepływu energii wyróżniane są liczniki jednokierunkowe, dla instalacji wyłącznie pobierających energię lub dwukierunkowe, które wykorzystywane są u odbiorców posiadających własne źródło energii, jak panele fotowoltaiczne. Inteligentny licznik energii do fotowoltaiki ma za zadanie mierzyć nie tylko ilość energii pobranej z sieci, ale również przekazywanej przez prosumenta.

Trzecim kryterium podziału liczników jest sposób pomiaru. Standardowo, w sytuacji bezpośredniego podłączenia odbiorników do licznika energii stosowane są liczniki w układzie bezpośrednim 1:1. Z kolei w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z dużą mocą sumaryczną, stosowane są liczniki przekładnikowe, przeliczające wartości proporcjonalnie do ilości zużytej energii elektrycznej.

Korzyści ze stosowania inteligentnych liczników z perspektywy odbiorców

W przypadku odbiorców energii elektrycznej stosowanie inteligentnych liczników prądu wiąże się z korzyściami polegającymi, m.in na generowaniu oszczędności czy mniejszym ryzykiem zakłóceń w dostawach prądu. Inteligentne liczniki pozwalają dokonywać precyzyjniejszych pomiarów rzeczywistego zużycia energii elektrycznej, co według różnych szacunków pozwala zaoszczędzić odbiorcom nawet do 10% wykorzystywanej energii. Przekłada się to na niższe rachunki za energię elektryczną.

Nowoczesne inteligentne liczniki energii nie tylko pomagają kontrolować wysokość rachunków, ale także zmieniają dynamikę konkurencji na rynku energii. Umożliwiają one bardziej precyzyjne monitorowanie zużycia, automatyczne rozliczenia oraz elastyczniejsze taryfy, co sprzyja dostawcą oferującym innowacyjne modele sprzedaży, jednocześnie ograniczając przestrzeń dla mniej zaawansowanych technologicznie firm.

Kolejną zaletą inteligentnych liczników prądu jest możliwość bieżącej zdalnej komunikacji z systemem centralnym, co pozwala na szybsze wykrywanie ewentualnych anomalii i odchyleń od normy, a tym samym na lokalizowanie potencjalnych awarii.

Korzyści z perspektywy dostawcy

Możliwość zdalnego, szybkiego wykrycia źródła potencjalnej awarii, to również korzyść z punktu widzenia operatora systemu i dostawcy energii elektrycznej. Co więcej, niektóre usterki można zdiagnozować w 100% zdalnie. Ponadto, bieżące odczyty danych od odbiorców ułatwiają analizowanie i planowanie dostaw energii na podstawie informacji o dotychczasowym zużyciu. To z kolei przynosi korzyści ekonomiczne także dla dostawcy, ponieważ zdalny odczyt eliminuje konieczność fizycznego sprawdzania stanu liczników, co obniża koszty operacyjne.