Słownik pojęć i zagadnień dotyczących elektroenergetyki, część 1, litery A-I

Głównym obszarem działalności dostawcy usług energetycznych, dystrybucyjnych i komunikacyjnych Eltel Networks w Polsce jest elektroenergetyka. Jest to dziedzina obejmująca wiele zagadnień, która nawet dla osób z wykształceniem technicznym, z uwagi na mnogość dyscyplin naukowych, które porusza, może sprawiać trudności. Zagadnienia elektroenergetyczne obejmują np. źródła prądu, takie jak generatory, elektrownie konwencjonalne oraz korzystające z odnawialnych źródeł energii, technikę wysokich napięć, linie napowietrzne i kablowe, stacje transformatorowe wszystkich poziomów napięć, techniki przepięciowe, odgromowe i automatykę zabezpieczeniową. Wszystko to działa w ramach określonych przepisów prawa budowlanego, energetycznego oraz norm i standardów. Aby przybliżyć najważniejsze zagadnienia z jakimi obcujemy na co dzień, przygotowaliśmy szeroki słownik pojęć (część 1, 2, 3, 4).

Zagadnienia dot. elektroenergetyki, litery A-I

Amper – jest to jednostka natężenia prądu elektrycznego. Jej symbolem jest A.

Bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej – zdolność systemu elektroenergetycznego do zapewnienia bezpieczeństwa pracy sieci oraz równoważenia dostaw energii elektrycznej z zapotrzebowaniem na tę energię.

Bezpiecznik elektryczny – zabezpieczenie elektryczne instalacji elektrycznej i odbiorników elektrycznych przed skutkami wynikającymi z powodu wystąpienia nadmiernego natężenia prądu w określonym czasie, polegające na przerwaniu przepływu prądu. Zabezpieczenie takie może, ale nie musi, chronić instalację lub urządzenie przed uszkodzeniem, ponieważ głównym zastosowaniem bezpiecznika jest przerwanie przepływu prądu, aby nie doprowadzić do dalszych skutków nadmiernego przepływu prądu, takich jak porażenie prądem, wybuch czy pożar. Tak więc, w pierwszej kolejności bezpiecznik chroni przed wypadkami, a przy okazji w pewnym stopniu również przed uszkodzeniami lub powiększeniem ich zasięgu. Zamiennie w mowie potocznej używane są też sformułowania: bezpiecznik (w domyśle elektryczny) lub bezpiecznik automatyczny (w stosunku do wyłączników instalacyjnych i różnicowoprądowych).

Blackout – stan awarii systemu elektroenergetycznego. Pojęcie „blackout” w przypadku systemu elektroenergetycznego oznacza przerwę w pracy całego systemu lub jego znacznej części, powodującą zanik napięcia w sieci elektroenergetycznej na dużym obszarze. Każda katastrofalna awaria systemowa typu blackout ma inne przyczyny i przebieg zjawiska, ale można mówić o pewnym generalnym schemacie rozwoju tego typu awarii. W wyniku nałożenia się kilku losowych zdarzeń (np. awarie sieciowe, planowe bądź awaryjne odstawienia bloków elektrowni, ekstremalne zjawiska atmosferyczne) dochodzi do przekroczenia dopuszczalnych wartości podstawowych parametrów technicznych pracy systemu (częstotliwości i napięcia). Prowadzi to następnie do automatycznego odłączania od sieci jednostek wytwórczych i utraty napięcia na całym obszarze objętym zakłóceniem. Cechą charakterystyczną awarii systemowych jest ich kaskadowość. Niekiedy charakteryzując tę cechę używa się pojęcia „efektu domina”. Po ustabilizowaniu się sytuacji (realizowany jest plan obrony systemu) operator systemu przesyłowego (OSP) przystępuje do odbudowy systemu (realizowany jest plan odbudowy systemu). Odbudowa ta w wielu przypadkach może trwać nawet kilka dni.

Więcej o zjawisku blackout przeczytasz w naszym artykule Blackout – zjawisko, którego nie unikniemy?

Blok energetyczny – jest to turbogenerator, który współpracuje z parowym kotłem. To autonomiczny kompleks urządzeń, który przetwarza energię elektryczną. Jest elementem elektrowni.

Dopuszczający – wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji i upoważniony pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wykonywania czynności łączeniowych w celu przygotowania miejsca pracy.

Dystrybucja energii elektrycznej – transport energii elektrycznej sieciami dystrybucyjnymi w celu jej dostarczania odbiorcom, z wyłączeniem sprzedaży energii.

Elektroenergetyczna automatyka zabezpieczeniowa (EAZ) – automatyka, której celem jest wykrywanie zakłóceń w pracy systemu elektroenergetycznego lub jego elementach oraz podejmowanie działań mających na celu zminimalizowanie ich skutków. EAZ dzielimy na automatykę eliminacyjną, prewencyjną oraz restytucyjną.

Elektrownia słoneczna – zespół urządzeń przekształcających energię promieniowania słonecznego, zaliczaną do odnawialnych źródeł energii, na energię użytkową: cieplną lub elektryczną.

Energetyka – jest to nauka, której obszarem zainteresowań jest przetwarzanie, przesyłanie, gromadzenie a także wykorzystywanie przeróżnych rodzajów energii. Wyróżnia się energetykę cieplną, wodną, jądrową, wiatrową, solarną oraz elektroenergetykę.

Sprawdź również artykuł Przyszłość polskiej energetyki – jakie niesie wyzwania dla branży elektroenergetycznej?

Energia bierna – energia pobierana przez elektryczne urządzenia, które mają charakter indukcyjny (np. silniki, piece) albo pojemnościowy (np. kondensatory). Jeśli ilość energii biernej jest zbyt duża, ma miejsce wzrost strat przesyłowych.

Energia czynna – z energią czynną mamy do czynienia wtedy, kiedy odbiornik pobiera energię ze źródła a następnie zamieniana ona jest na pracę albo ciepło.

Farma wiatrowa – jednostka wytwórcza lub kompleks tych jednostek (wiatraków) wykorzystujących do wytwarzania energii elektrycznej energię wiatru i przyłączonych do sieci w jednym miejscu przyłączenia.

Chcesz dowiedzieć się więcej o budowie farm wiatrowych? Przeczytaj nasz artykuł Budowa farm wiatrowych – jak realizuje się takie inwestycje

Fizyczny punkt pomiarowy (FPP) – miejsce w sieci, urządzeniu lub instalacji, w którym dokonywany jest pomiar przepływającej energii elektrycznej.

Główny punkt odbioru (GPO) – w odróżnieniu od większości GPZ, GPO jest obiektem bezobsługowym, jego celem jest odbiór energii elektrycznej z jednostek wytwórczych (najczęściej farm wiatrowych lub fotowoltaicznych) i wprowadzenie jej do systemu dystrybucyjnego energii elektrycznej. Jest to przeważnie stacja z transformacją napięcia 110 kV na średnie napięcie – w zależności od wydanych Warunków Przyłączenia od 15 do 30 kV, przygotowana do sterowania, sygnalizacji i pomiarów w systemie zdalnego sterowania i nadzoru stacji.

Główny punkt zasilania (GPZ) – stacja transformatorowa, do której doprowadzone są linie napowietrzne średniego oraz wysokiego napięcia. GPZ zasila w energię elektryczną miasta lub duże instalacje przemysłowe. Operatorem i właścicielem większości GPZ-tów są spółki dystrybucyjne.

Grupy przyłączeniowe – grupy podmiotów ubiegających się o przyłączenie do sieci urządzeń, instalacji i sieci, podzielone według następujących kryteriów:

• Grupa I – przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 110kV
• Grupa II – przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym 110 kV
• Grupa III – przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV, lecz niższym niż 110 kV
• Grupa IV – przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV oraz mocy przyłączeniowej większej niż 40 kW lub prądzie znamionowym zabezpieczenia przedlicznikowego w torze prądowym większym niż 63 A
• Grupa V – przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV oraz mocy przyłączeniowej nie większej niż 40 kW i prądzie znamionowym zabezpieczenia przedlicznikowego, nie większym niż 63 A
• Grupa VI – przyłączane do sieci poprzez tymczasowe przyłącze, które będzie na zasadach określonych w umowie o przyłączenie zastąpione przyłączem docelowym lub podmioty przyłączane do sieci na czas określony, lecz nie dłuższy niż rok

Instalacja elektryczna – zespół elektroenergetycznych urządzeń, których zadaniem jest doprowadzenie energii elektrycznej z sieci do danych odbiorników. Początkiem domowej instalacji są zaciski wyjściowe wewnętrznej linii zasilającej. Końcem natomiast zainstalowane na stałe odbiorniki elektrycznej energii.

Instalacja jednofazowa – domowa instalacja o napięciu wynoszącym 230 V. Składają się na nią 2 lub 3 przewody. Instalacje starego typu składają się z dwóch przewodów: fazowego i neutralnego. Nowszego typu także z przewodu ochronnego.

Instalacja trójfazowa (siła) – instalacja charakteryzująca się tym, że napięcie wynosi 230/400V i składa się z 4 albo 5 przewodów. Starsze instalacje posiadają 3 przewody fazowe i 1 neutralny. Nowsze, z kolei, posiadają ponadto przewód ochronny. Instalacja trójfazowa jest wykonywana przede wszystkim w domach jednorodzinnych oraz mieszkaniach, w których są odbiorniki energii cechujące się większą mocą (ogrzewanie, kuchnie elektryczne).

Instalacja odnawialnego źródła energii elektrycznej (OZE) – instalacja stanowiąca wyodrębniony zespół urządzeń służących do wytwarzania energii i wyprowadzania mocy, przyłączonych w jednym miejscu przyłączenia, w których energia elektryczna jest wytwarzana z jednego rodzaju odnawialnych źródeł energii, a także magazyn energii elektrycznej przechowujący wytworzoną energię elektryczną, połączony z tym zespołem urządzeń.

Podsumowanie pojęć elektroenergetycznych (część1, litery A-I)

To pierwsza część naszego słownika obejmującego najważniejsze zagadnienia elektroenergetyki, czyli pojęcia takie, jak: dystrybucja energii elektrycznej, energetyka, farma wiatrowa, główny punkt odbioru. Zapraszamy do lektury drugiej części naszego słownika.

Autor: Piotr Wyrzykowski